Мұхан Исахан: Қазақ сөздерінің этимологиясында оған мысал-дәйектер жетерлік. Мысалы, біз қуанғанда «Алақай» дейміз. Мұның мағынасы не? «Хай» – «Тірі» деген Алланың сипаты. Дін адамды қуанышта да, қайғыда да Алланы еске алып, шүкіршілік етуге тәрбиелейді. Қазақтар қатты қуанғанда, бөркін аспанға атып, «Алла – хай, Алла – тірі!» деп қуанышын білдіретін болған. Адам өмірден озғанда «қайтыс болды» дейміз. «Хай» - тірі деген мағынада болғанда, «тыс» сырт қалды деген сөз. «Мына дүниеден тыс қалды, бақилық болды» деген философиялық мағынаға ие. «Әлімсақтан бері мұсылманбыз» деп айтамыз. «Алмисақ» сөзі рухтар әлеміндегі Алла мен адамның өзара келісімін баяндайтын Құран аятынан алынған. «Лайым» деген жақсы сөзді де жиі қолданамыз. «Илла» – Алланың аты, яғни «Алла бұйыртса» деген мағынаны береді. Әдеби тілде «ілдебайлап» деп қалыптасқан сөзді оңтүстік жақта «Иллалап көрсейші» деп қолданады. «Аллаға сыйынып кіріссеңші» деген кеңесті білдіреді. Өзіңіз айтқан «Әлди, әлди» деген де «Алла» деген сөзден шығады. Ескі тіл заңдылығында бір дауыссыз қатаң әріп қатар келсе, екіншісі өзгеріске ұшырайтын болған. Мысалы, Аллажарды кейде «Алдияр», «Алла разы болсынды» «Алда разы болсын» деп айтып жатамыз. Яғни, «Әлди, әлди» де «Алла, Алла» деген сөз. Әжелеріміздің «Хулала, хулала» деп бала жұбататынын естіп өстік. Арабшада «Ху» сөзі «Ол», «Тек» деген мағынада. «Қубас» деп қазақта жалғыз қалған адамды айтады Яғни, «Ху» да – Алланың сипаты. Сонда, әжелеріміз «Ху – Алла, Ху – Алла» деп зікір салатын болған. «Үдесінен шығу» деген сөз бар. Шариғаттағы «иддад» деп талақ етілген әйелді бірден үйден шығарып жібермей, оны белгілі бір мерзім ішінде асырап-бағады. Осы мерзімді «идданы күту мерзімі» деп атайды. Яғни, «үдесінен шығу» да осымен сәйкеседі. Тіпті «мүдде» сөзі де діни ұғым саналады. Шариғатта өзінің ақысы үшін қазыға дау-шағым түсірушіні «мудайи» деп атайды. Яғни, біздің «мүдде» дегеніміз осы ұғымнан бүр жарған. Қазір біздің қолданысымыздағы «құқық» термині шариғаттағы «хақ» сөзінен шыққандығы белгілі. Бірақ, қазіргі «құқық» пен «хақ» ұғымының айырмашылығы үлкен. «Құқық» – тек индивидтің заң шеңберіндегі талап-тілегі саналса, ал, «қақ» дүниелік һәм ақыреттік талап-тілекті білдіретін рухани салмағы зор түсінік. Жалпы, қазақ тілінде ислами түсініктен бастау алатын сөздер өте көп. Мен тіл маманы болмасам да, осындай 200-дей сөзді анықтадым.