Бел – адам ағзасының ауырлық орталығы, кез келген салмақ алдымен белге түсетіні белгілі. Ол тек физиологиялық қана емес, психологиялық тұрғыдағы салмақ болуы да мүмкін. Сондықтан кенеттен қайғылы жағдайға тап болған адамға қазақ: «Беліңді бекем бу!», «Болған іске болаттай берік бол!» деп жатады.
Қазақ дәстүрінде қаза болған жанның ер туыстары белін ақ орамалмен шарт байлайды. Бұл ғұрып ер азаматтың қайғыдан еңсесі түсіп, белі бүгіліп қалмасын деген ниеттен туған.
Ал қаза болған адамның әйел туыстары белін таянып жоқтау айтқан. Бұл ғұрыптың символдық мәні отбасының таянышы, сүйеніші – ер азаматынан айырылып қалғанын білдірсе, екінші жағынан қайғылы жағдайда әйел адамның белін қолымен сүйемелдеп отырғанын да білдіреді.
Жалпы қазақы сана таяну атаулыны жарата бермейді. Жер таянып отыруды, орнынан тұрарда себепсіз жер таянып тұруды да қазақ қос көрмейді. Жағдайының нашарлығына жөнсіз шағымданғандарға да: «Жер таянып отыр ма едің?» деп тыя сөйлеу үрдісі бар. Бұл жерде «жер таяну» жай-күйі нашар, саулығы төмен жандарға қатысты сөз болып табылады.
Ал жағын таяну – қазақ үшін сарыуайымға салынудың белгісі. Өйткені қайғыдан еңсесін тіктей алмай, жүзін төмен салып отырған адам жағын көтеру үшін қолын таяныш етеді.
Себепсіз белін таяну – әдепсіздіктің, менмендіктің белгісі саналады. Ал белін таянып ұрсысу – шайпау әйелдерге тән қылық.
Сонымен қатар назары бар (көзі тиетін) адамдар біреуге ерегісіп, назарын тигізгісі келсе, белін таянып тұрып, тесіле қарайтын келеңсіз қылықтар да болған.
Сондықтан бел таяну біріншіден, жаманат пен өлім шақыру іспетті жаман ырым саналса, екіншіден адамға, әсіресе әйел затына жараспайтын әдепсіз қылық болып саналғандықтан, атамыз қазақ бұл қылыққа орнымен тыйым салып отырған.
Айнұр Әбдірәсілқызы
