Балғабек Мырзаев

Теология ғылымдарының докторы (PhD)

Өмірбаяны Арнау сөз Мақалалары Сұрақ қою

Өмірбаяны

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің шығыстану факультетін «Философ-дінтанушы және араб тілі оқытушысы» мамандығы бойынша бітірген. Дінтану саласы бойынша магистратура және докторантурада оқыған.

1995 жылдан 2003 жылға дейін өзі түлеп ұшқан ЖОО-да ғылыми қызметкерліктен бастап, университет Президентінің көмекшісі лауазымына дейін көтерілді. 2003-2005 жылдары аталған университеттің «Дінтану» кафедрасының меңгерушісі қызметін атқарған.

Мемлекетіміздің дін саласындағы саясатын жетілдіру жолында жинаған тәжірибесі де жеткілікті. Атап айтқанда, 2006-2009 жылдар аралығында ҚР Әділет министрлігіне қарасты Дін істері комитетінде бас маман, І санаттағы сарапшы, бас сарапшы лауазымында мемлекеттік қызметтерде болған. 2010 жылы ҚР Мәдениет министрлігі Діни істер комитетінің Діни бірлестіктермен байланыстар басқармасының бастығы қызметін атқарған.

2010- 2013 жылдары аралығында еліміздегі ислам дінінің өсіп-өркендеуі жолында көптеген жұмыстарға өз үлесін қосқан. Оның ішінде, «Ислам мәдениеті мен білімін қолдау қоры» корпоративтік қорының атқарушы директоры, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы аппаратының басшысы, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы ғылыми сараптау және талдау бөлімінің меңгерушісі лауазымдарында болды.

2013 жылдың маусым айында мемлекеттік қызметке қайта оралып, ҚР Дін істері агенттігінің Конфессияаралық қатынастар департаменті Исламдық діни бірлестіктермен байланыстар басқармасының бас сарапшысы қызметіне тағайындалды.

Қазіргі уақытта ҚР Дін істері агенттігі Исламдық діни бірлестіктермен байланыстар басқармасының басшысы қызметін атқаруда.

Арнау сөзі

Сәлеметсіздер ме, құрметті оқырман қауым! Бүгінгідей жағдайда діни ахуалды дұрыс түсініп, тура жолды таба білу қай-қайсымыз үшін де маңызды болып отыр. Осы ретте Сіз бен біздің жалған діни ағымдардың жетегінде құрбан болып кетпеуіміз үшін діни сауаттылығымызды арттыра түсуіміз қажет.

Адам баласына нендей зауал туса да, ол - сауатсыздықтан. Егер Сіз исламды дұрыс таныған болсаңыз, онда бүгінгі заман тудырған лаңкестіктен, діни экстремизмнен, жат әрекетті ұстын еткен топтардан бойыңызды аулақ салар едіңіз. Адасып, ата-бабаларымыз ұстанған мұсылмандықты дұрыс зерделемей бұрыс ағымға кетіп жатқандар өкінішке орай қоғамымызда бар. Теріс жолға кетіп жатқан және оны білместікпен таңдаған азаматтар қауіпті топтың құрамына кіргеннен кейін ғана оның ішкі сырына қанығып мың пұшайман болады.

Сондықтан бүгінгі күні мың жылдан астам уақыттан бері қазақ топырағына тамыры терең таралған исламның шынайы құндылықтарын Сіздермен бөлісу, мемлекетіміздің дін саласындағы ұстанған бағытын көпшілік қауымға жеткізу, тұрғындарымыздың діни қажеттіліктерін анықтау, діндарларымыздың діни ғибадаттарын еркін атқаруына қажетті шарттарды айқындауына көмектесу және ислам діні туралы дұрыс ақпарат алу бағытындағы жұмыстарға өз үлесімді қоса алсам, өзімнің егеменді еліміздің алдындағы азаматтық парызымды өтегенімді білдіреді.

Көкейлеріңізде жүрген сұрақтарға толыққанды жауап беруге маңдай терімді төгіп жұмыс жасауға дайынмын.

Еңбектері

  • Кітап №1
  • Кітап №2
  • Кітап №3

Мақалалары

  • Дін саласындағы мемлекеттік саясаттың принциптері
  • «Діни терминдер сөздігі», Астана, 2008 ;
  • «Орта Азиядағы Исламның рөлі, Ош, 2003;
  • Ваххабизмнің шығуы, таралуы және оның әсері, Анкара, 1999;
  • «Қазақстандағы дінтану мәселелері», 2002;
  • Түркістан; «Қазақстанның тәуелсіздігінің 7-ші жылында», Анкара, 1998;
  • «Жұма мінбері», 2012 жыл, Алматы;
  • «Қазақстандағы конфессияаралық қатынастар мәселелері», Астана, 2007;
  • «Наурыз – діни мереке емес», Астана, 2014;
  • «Ислам – бейбітшілік пен келісім діні», Астана, 2011;
  • «Қазақстандағы ислам», Астана, 2011;
  • «Діни білім берудің мәселелері», Алматы, 2005;
  • «Қазақстан – дінаралық диалогтың бесігі», Алматы, 2007;
  • «Бейбітшілік пирамидасы», Астана, 2008;
  • «Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының қажылық жұмыстарын ұйымдастырудағы кейбір мәселелері», Алматы, 2012;
  • «Дін уағызы және үгіт-насихат жұмыстарын ұйымдастыруда жаңа технологияларды меңгерудің маңыздылғы», Қызылорда, 2012;
  • «Исламның Орта Азияға таралуы және қазақ даласының ғұламалары», Түркістан, 2012;
  • «Исламның тууы және VII-IX ғасырлардағы араб-түркі халықтарыынң байланысы», Анкара, 1998;
  • «исламның Орта Азияда таралуында «Ұлы Жібек жолының» рөлі», Анкара, 1999;
  • «Исламдағы саяси, сенімдік және құқықтық мазхабтар», Түркістан, 2004;
  • «Қожа Ахмет Иасауи және сопылық жолы», Түркістан, 2003;
  • «Қазақстандағы дәстүрлі діни танымдық үрдіс» Алматы, 2003;
  • «Бүгінгі дінтану мәселелері», Түркістан, 2004;
  • «Исламдағы дәстүрлі діни ұғымдар», Анкара, 2004;

Інісі қайтса, ағасы оның әйеліне үйленеуіне бола ма?

Сейсенбі, 05.01.2022

Қазақта ағасы қайтыс болса, інісінің жеңгесін әмеңгерлік жолмен үйленуіне рұқсат береді. Бірақ, інісі қайтса, ағасының келінімен үйленуіне бола ма? Бұл шариғатқа қайшы емес пе?

Қаза болған кісінің жесір қалған әйелі оның бауырына немесе жақын-жуықтарының біріне күйеуге шығуын – әмеңгерлік жолмен үйлену деп айтамыз. Қазақта бұл салт «Аға өлсе – жеңге мұра, іні өлсе – келін мұра» деп айтылады. Шариғаттағы некенің басты шарттарының бірі үйленуге ниетті жігіт пен қыздың келісімі болуы керек. Жесір қалған әйел қайнысы немесе қайынағасына, не болмаса қайтыс болған күйеуінің басқа туыстарының бірімен үйленуге өз еркімен келісім берсе, некелесудің әмеңгерлік деген бұл түрі шариғатқа қайшы емес деп танылады. Мысалы, Хакім Абай інісі Оспан қайтыс болғанда жесір қалған келіні Еркежанға әмеңгерлік жолмен үйленген. Сол заманда Хакім Абайдың жесір келініне үйленуін ешкім ерсі көрмеген. Сондай-ақ, Төлеген қайтқанда, жесір Жібек қайнысы Сансызбайға «әмеңгерім» деп қосылған. Шариғатты берік ұстанған Кенесары хан да ағасы Есенгелдінің жесіріне әмеңгерлік жолмен үйленген.

Қазақ әдет-ғұрпын жан-жақты зерттеген ғалымдар әмеңгерлік жолмен үйленудің көптеген артықшылықтары бар екенін айтады. Мысалы, жесір әйел күйеуінің жұртынан емес, басқа елдің адамымен бас құрап, балаларды өзімен бірге алып кететін болса, бөтен жұрт немесе өгей әке жетім балаларды қаны басқа деп өзекке тебуі мүмкін. Ал, жесір әйел күйеуінің жақын бауырлары үйленетін болса, онда әмеңгер бауырының көзіндей болған балаларға мейлінше мейірімін төгеді. Бұл кезде ұрпақ психологиялық және физикалық тұрғыда дұрыс өсіп-жетіледі. Сондай-ақ, жесір әйел басқа елдің азаматына күйеуге шықса, күйеуінің артынан қалған байлық немесе шаруашылықты өзгелер иемденеді. Тіпті, өзге жұрт бөтендік қылып, кәмілетке толмаған балалардың мұрасын талан-таражға түсіруі мүмкін. Ал, жесірге қайтқан кісінің бауырлары әмеңгер болса, онда байлық-мұра өз елінде қалып, мирасқорлар мұраны толық иеленетін болады. Тіпті, жесір әйел басқа елдің адамына күйеуге шығып, балалар өз елінде қалды дегеннің өзінде  бұл балаларға психологиялық тұрғыда ауыр соққы болып тиеді. Баланың туған шешесінің құшағынан ажырап қалуы, бала үшін үлкен қиянат. Ал, жесір өзге елге кетпей, қайнысы немесе қайынағасының біріне күйеуге шықса, балалар ана мейірімінен һәм ағайынның қамқорлығынан кенде болмай өседі. 

Қазіргі күні әмеңгерлік жолмен үйленгендер некен-саяқ кездеседі. Әмеңгерлік жолмен үйленсе де көбіне-көп қайнылары жесір жеңгесімен бас құрап жатады. Ал, қайынағаларының жесір келінімен үйленуі жоқтың қасы. Жалпы, қаймағы бұзылмаған қазақы орталарда болмаса, бүгінгі таңда жесір әйелдер күйеуінің туыстарына үйлене бермейді. Өзі таңдаған еркекке күйеуге шығады. Бұл шариғатқа сай болғанымен, жесірдің ошақ ауыстырып, өзге жұртқа кетуі ұрпақ тәрбиесіне кері әсерін тигізіп жатады. Сондықтан, шариғатқа қайшы емес саналатын қазақтың әмеңгерлік салтын кеңінен насихаттауымыз керек сияқты.   

Оқылды 2932 рет
Жауап берген:
JoomShaper
Top